Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku ( tekst jednolity Dz. U. 2023 poz. 901.) określa zadania, rodzaje świadczeń oraz tryb i zasady ich udzielania.
Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje:
- osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d lub w art. 186 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2023 r. poz. 519, 185 i 547), lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej,
-
w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub zgody na pobyt tolerowany - w formie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego,mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U. z 2021 r. poz. 1697 oraz z 2023 r. poz. 547), posiadającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
- mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U. z 2021 r. poz. 1697 oraz z 2023 r. poz. 547), posiadającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
-
Prawo do świadczeń z pomocy społecznej nie przysługuje osobie odbywającej karę pozbawienia wolności z wyłączeniem osób odbywających karę pozbawieniawolności w systemie dozoru elektronicznego.Natomiast osobie tymczasowo aresztowanej zawiesza się prawo do świadczeń, a za okres tymczasowego aresztowania nie udziela się świadczeń.
Prawo do świadczeń z pomocy społecznej nie przysługuje osobie odbywającej karę pozbawienia wolności. Natomiast osobie tymczasowo aresztowanej zawiesza się prawo do świadczeń, a za okres tymczasowego aresztowania nie udziela się świadczeń.
Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:
- ubóstwa,
- sieroctwa,
- bezdomności,
- bezrobocia,
- niepełnosprawności,
- długotrwałej lub ciężkiej choroby,
- przemocy w rodzinie,
- potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi,
- potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności,
- bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych,
- trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,
- trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego,
- alkoholizmu lub narkomanii,
- zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej,
- klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Osoba lub rodzina, która znajduje się w trudnej sytuacji życiowej może złożyć w Miejskim Ośrodku pomocy Rodzinie wniosek o pomoc:
- osobiście - wówczas zostanie spisany przez pracownika socjalnego protokół przyjęcia podania wniesionego ustnie i z tą datą zostanie nadany bieg sprawie.
- na piśmie - wówczas sprawa zostaje wpisana w rejestr kancelaryjny i skierowana do pracownika, w którego zakres czynności dana sprawa wchodzi.
- elektronicznie - poprzez Elektroniczny Urząd Podawczy.
Należy pamiętać, że tak wypełniony formularz musi być opatrzony bezpiecznym podpisem elektronicznym.
Ponadto może być wszczynane postępowanie z urzędu - po uzyskaniu informacji o konieczności udzielenia pomocy przez pracownika socjalnego, asysty rodzinnego oraz informacji pochodzących od instytucji na przykład takich jak organizacje pozarządowe, zakłady opieki zdrowotnej itp.
Podstawą do przyznania lub odmowy świadczeń z pomocy społecznej jest wywiad środowiskowy przeprowadzony przez pracownika socjalnego w miejscu zamieszkania osoby ubiegającej się o pomoc. Wywiad przeprowadza się w terminie 14 dni od dnia powzięcia wiadomości o potrzebie przyznania świadczenia z pomocy społecznej, a w sprawach pilnych w terminie 2 dni.
Wszystkie informacje uzyskane podczas wywiadu stanowią tajemnicę i mogą być wykorzystane jedynie dla potrzeb pomocy społecznej.
Osoby korzystające z pomocy społecznej zobowiązane są do współudziału w rozwiązywaniu swojej trudnej sytuacji.
Pracownik socjalny przeprowadzając wywiad, bierze pod uwagę indywidualne cechy, sytuację osobistą, rodzinną, dochodową i majątkową osoby samotnie gospodarującej lub osób w rodzinie, mogące mieć wpływ na rodzaj i zakres przyznawanej im pomocy.
Jednocześnie podczas wywiadu ustala się dane osób zobowiązanych do alimentacji, w celu rozeznania możliwości pomocy rodzinie pozostającej w trudnej sytuacji życiowej. Z przeprowadzonego wywiadu środowiskowego pracownik spisuje kwestionariusz wywiadu. Po przeprowadzeniu wywiadu zostaje on zarejestrowany, poddany analizie i kontroli. Wydana zostaje decyzja administracyjna o przyznaniu bądź odmowie przyznania pomocy do miesiąca czasu od dnia złożenia wniosku.
Pracownik socjalny podczas przeprowadzenia wywiadu środowiskowego może domagać się od osoby lub rodziny ubiegającej się o pomoc złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym. Odmowa złożenia oświadczenia jest podstawą wydania decyzji o odmowie przyznania świadczenia.
Decyzje w sprawach świadczeń pomocy społecznej są wydawane w formie pisemnej. Od decyzji przysługuje stronie prawo wniesienia odwołania do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach w terminie 14 dni od daty jej otrzymania. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Piekarach Śląskich, które składa się w Sekretariacie Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, ul. Bpa. Nankera 103.
Odwołanie nie podlega opłacie skarbowej.
Wymagane dokumenty
Wszelkie informacje pracownik socjalny ustala w oparciu nie tylko o kontakt z osobami ale również o przewidziane w ustawie o pomocy społecznej dokumenty (niżej wymienione). Przede wszystkim konieczny jest dokument określający tożsamość osoby, jak dowód osobisty.
W przypadku cudzoziemca także dokument stwierdzający status cudzoziemca. Należy także przygotować akty urodzenia bądź książeczki zdrowia dzieci. W razie pobierania świadczeń takich jak renta czy emerytura należy mieć decyzję właściwego organu przyznającego świadczenie. W przypadku osób niepełnosprawnych należy przygotować oświadczenie o inwalidztwie bądź niepełnosprawności i wszelkie oświadczenia lekarskie. Osoby zatrudnione powinny posiadać także zaświadczenie o zarobkach, potrącanych składkach i ich wysokości oraz okresie zatrudnienia bez względu na formę zatrudnienia. Rolnicy powinni zaopatrzyć się w zaświadczenie o posiadaniu gospodarstwa. Wszelkie dokumenty odnoszące się do opłacania składek ubezpieczenia społecznego.
Potrzebne są też akty potwierdzające kontynuowanie nauki przez dzieci oraz oświadczenie majątkowe. Sytuację osobistą, rodzinną, dochodową i majątkową osoby lub rodziny ustala się na podstawie następujących dokumentów:
- dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość,
- skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka lub książeczki zdrowia dziecka,
- dokumentów określających status cudzoziemca w Rzeczypospolitej Polskiej,
- decyzji właściwego organu w sprawie renty, emerytury, świadczenia przedemerytalnego lub zasiłku przedemerytalnego, emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, uposażenia w stanie spoczynku, renty strukturalnej oraz renty socjalnej,
- orzeczenia komisji do spraw inwalidztwa i zatrudnienia wydanego przed dniem 1 września 1997 r., orzeczenia lekarza orzecznika o niezdolności do pracy, niezdolności do samodzielnej egzystencji, orzeczenia komisji lekarskiej,
- orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności,
- zaświadczenia albo oświadczenia o wysokości wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia, zawierającego informacje o wysokości potrąconej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w części finansowanej przez ubezpieczonego oraz składki na ubezpieczenie chorobowe,
- zaświadczenia albo oświadczenia o wysokości wynagrodzenia uzyskiwanego na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych (usług rolniczych), zawierającego informacje o potrąconej zaliczce na podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w części finansowanej przez ubezpieczonego oraz składki na ubezpieczenie chorobowe,
- zaświadczenia albo oświadczenia o okresie zatrudnienia, w tym o okresach, za które były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne, oraz o okresach nieskładkowych,
- dowodu otrzymania renty, emerytury, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, uposażenia w stanie spoczynku, renty strukturalnej oraz renty socjalnej,
10a. decyzji o przyznaniu uprawnień kombatanckich, zaświadczenia o uprawnieniach kombatanckich lub legitymacji członka Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej, - zaświadczenia urzędu gminy albo oświadczenia o powierzchni gospodarstwa rolnego w hektarach przeliczeniowych,
- zaświadczenia albo oświadczenia o kontynuowaniu nauki w szkole podstawowej, szkole ponadpodstawowej lub szkole wyższej,
- decyzji starosty o uznaniu lub odmowie uznania za osobę bezrobotną, utracie statusu osoby bezrobotnej, o przyznaniu, odmowie przyznania, wstrzymaniu, wznowieniu wypłaty oraz utracie lub pozbawieniu prawa do zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia szkoleniowego, stypendium, dodatku aktywizacyjnego albo oświadczenia o pozostawaniu w ewidencji bezrobotnych lub poszukujących pracy,
- decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o ustaleniu kapitału początkowego,
- zaświadczenia albo oświadczenia o zobowiązaniu do opłacania składki na ubezpieczenie społeczne rolników,
15a) dowodu opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne rolników,
15b) dowodu opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, - zaświadczenia albo oświadczenia o zadeklarowanej podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą,
- zaświadczenia, o których mowa w art. 8 ust. 7 i 8,
- zaświadczenia albo oświadczenia o uzyskaniu dochodu, o którym mowa w art. 8 ust. 11 i 12,
- decyzji organów przyznających świadczenia pieniężne,
- oświadczenia o stanie majątkowym,
- prawomocnego orzeczenia sądu o pozbawieniu władzy rodzicielskiej albo o skazaniu za umyślne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy.
Dodatkowe dokumenty
Ponadto mogą być wymagane dodatkowe dokumenty w zależności od sytuacji socjalno - bytowej osoby lub rodziny i od rodzaju świadczenia, o które osoba się zwraca. O konieczności złożenia dodatkowych dokumentów poinformuje pracownik socjalny.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Świadczenia z pomocy społecznej
Pomoc społeczna udziela wsparcia w formie świadczeń pieniężnych oraz niepieniężnych.
Świadczenia pieniężne to:
- zasiłek stały
- zasiłek okresowy
- zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy
- zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie
- pomoc dla rodzin zastępczych
- pomoc na usamodzielnienie się oraz kontynuowanie nauki
- świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla uchodźców
- wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznane przez sąd
Świadczenia niepieniężne to:
- praca socjalna
- bilet kredytowy
- składki na ubezpieczenie zdrowotne
- składki na ubezpieczenie społeczne
- pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie
- sprawienie pogrzebu
- poradnictwo specjalistyczne
- interwencja kryzysowa
- schronienie
- posiłek
- niezbędne ubranie
- usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy
- specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia
- mieszkanie chronione
- pobyt i usługi w domu pomocy społecznej
- opieka i wychowanie w rodzinie zastępczej i w placówce opiekuńczo-wychowawczej
- pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie - w formie rzeczowej dla osób usamodzielnionych
- szkolenia, poradnictwo rodzinne i terapia rodzinna prowadzone przez ośrodki adopcyjno-opiekuńcze.
Świadczenia pieniężne udzielane osobom lub rodzinom, których dochód nie przekracza kryterium dochodowego to:
Zasiłek stały
Jest to świadczenie przysługujące na podstawie art. 37 ustawy o pomocy społecznej pełnoletniej osobie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego.
Zasiłek stały ustala się w wysokości:
- w przypadku osoby samotnie gospodarującej - różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 719 zł miesięcznie;
- w przypadku osoby w rodzinie - różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.
Kwota zasiłku nie może być niższa niż 30 zł miesięcznie.
Zasiłek okresowy
Świadczenie przysługuje na podstawie art. 38 ustawy o pomocy społecznej i adresowane jest do osób i rodzin których dochód jest niższy od ustawowego kryterium dochodowego na zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych, w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego.
Zasiłek okresowy ustala się:
- w przypadku osoby samotnie gospodarującej - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że miesięczna kwota zasiłku nie może być wyższa niż kryterium dochodowe na osobę w rodzinie;
- w przypadku rodziny - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny.
Kwota tak ustalonego zasiłku okresowego nie może być niższa niż 50 % różnicy między:
- kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby;
- kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny.
Kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 20 zł. Okres, na jaki przyznane zostanie to świadczenie, ustala Ośrodek pomocy społecznej na podstawie okoliczności sprawy. Wypłata zasiłku jest zadaniem własnym gminy, dotowanym z budżetu państwa.
Zasiłek celowy
Jest to świadczenie przyznawane na podstawie art. 39 ustawy o pomocy społecznej w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, a w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, ogrzewania, w tym opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.
Osobom bezdomnym i innym osobom niemającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń zdrowotnych na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne. Zasiłek celowy może być przyznany również w formie biletu kredytowanego.
Zasiłek celowy na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego
Jest to świadczenie przysługujące na podstawie art. 40 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej i może być przyznane osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego bądź poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej. W takim przypadku może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi.
Zasiłek celowy na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną
Jest to świadczenie przysługujące na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej i może być przyznane osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej. W takim przypadku może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi.
Specjalny zasiłek celowy
Jest świadczeniem przysługującym na podstawie art. 41 ustawy o pomocy społecznej i może być przyznane w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium ustawowe - w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny.
Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie realizuje zadania wynikające z Uchwały Rady Ministrów nr 140 z dnia 15.10.2018r. w sprawie ustanowienia rządowego programu wieloletniego "Posiłek w szkole i w domu" na lata 2019-2023 poprzez udzielanie świadczeń w formie:
- pokrycia kosztów wyżywienia w przedszkolach
- pokrycia kosztów posiłków w szkołach
- świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności
Wyżej wymieniona pomoc przyznawana jest nieodpłatnie osobom i rodzinom, jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 200% kryterium dochodowego zgodnie z Uchwałą Rady Miasta Piekary Śląskie nr LX/645/23 z dnia 1 lutego 2023r.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Kryteria dochodowe uprawniające do świadczeń z pomocy społecznej
Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje:
- osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 776 zł,
- osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 600 zł,
- rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art.7 pkt.2-15 ustawy o pomocy społecznej lub innych okolicznościach uzasadniających udzielenie pomocy społecznej.
Za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:
- miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych;
- składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach;
- kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.
Ustawa o pomocy społecznej przewiduje także tok postępowania w przypadku:
- uzyskania w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku lub w okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej dochodu jednorazowego przekraczającego pięciokrotnie kwoty;
- uzyskania jednorazowo dochodu należnego za dany okres;
- uzyskania dochodu w walucie obcej.